Η ασθένεια της μουσικής μας
Η νέα μέθοδος της εκκλησιαστικής μας μουσικής, όπως λέει ο εισηγητής της Χρύσανθος στο «Μέγα Θεωρητικό της Μουσικής» του, χρειάζεται περαιτέρω τελειοποίηση. Έτσι 50 χρόνια μετά η Πατριαρχική Επιτροπή προσπάθησε να διαλευκάνει – αποσαφηνίσει μερικά πράγματα λέγοντας όμως και αυτή ότι πολλά έχουν ακόμα να γίνουν.
Ακόμα και ο Σίμων Καράς στο θεωρητικό του (που πλησιάζει το σκοπό ακόμα περισσότερο) αναφέρει επίσης ότι πολλά έχουν ακόμα να γίνουν και ένα από τα κυριότερα είναι τα «Φυσικά».
Και στις τρεις παραπάνω εργασίες υπάρχουν λάθη ή κενά με αποτέλεσμα:
- Να μην υπάρχει ακόμα μία και μόνο μέθοδος που να αφορά τη χρήση των διαφόρων διαστημάτων που χρησιμοποιεί η μουσική μας και να συμφωνούν σε αυτή όλοι.
- Να αποκλείεται η χρήση κάποιου τεχνικού μέσου, αποδεκτού από όλους, που θα βοηθούσε τον έλεγχο αυτού που ψάλλομε ή τραγουδάμε δηλαδή ενός κατάλληλα διαμορφωμένου οργάνου. Και αυτό είναι το κύριο πρόβλημα της μουσικής μας.
Δεν εννοούμε βέβαια να χρησιμοποιείται μέσα στην εκκλησία κατά την ώρα της λειτουργίας αλλά μόνο στις σχολές βυζαντινής μουσικής. Θα πρέπει κάθε μαθητής παράλληλα και από την αρχή σχεδόν της σπουδής του να μαθαίνει να παίζει στο όργανο αυτό τα μαθήματα και να τα ψάλει συγχρόνως. Φυσικά θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή και την δημοτική μουσική που είναι οργανική.
Δυο είναι τα όργανα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτή τη δουλειά: ο ταμπουράς ή ακόμα καλύτερα το τούρκικο Ταμπούρ (εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής Πανδούρας) και το Κανονάκι. Αρκεί βέβαια όλοι να συμφωνήσουν στο κούρδισμα έτσι ώστε αυτό να είναι κοινό, αλλά και στο που θα τοποθετηθούν και πόσοι θα είναι οι μπερντέδες και τα μανταλάκια στο Ταμπούρ και το Κανονάκι αντίστοιχα.
Μέχρι εδώ καλά, ίσως σκεφτούμε ότι το παραπάνω δεν είναι και πολύ δύσκολο να συμβεί. Πρέπει όμως το όργανο αυτό να έχει ακόμα τη δυνατότητα της μεταφοράς έτσι ώστε κάθε φωνή ανδρική ή γυναικεία να μπορεί να ψάλλει τα μέλη μεταφερμένα. Μπορούν βέβαια να χρησιμοποιούνται παραπάνω από ένα όργανα με διαφορετικά κουρδίσματα (πχ ταμπουράδες με χορδές ΡΕ ΛΑ ΡΕ , ΛΑ ΜΙ ΛΑ). Το ιδανικό όμως είναι να χρησιμοποιηθεί ένα συγκερασμένο σύστημα έτσι ώστε με το ίδιο χόρδισμα να μπορούμε να παίξουμε κάθε μελωδία από οποιοδήποτε σκαλοπάτι του συγκερασμού.
Πολλοί τώρα θα πουν ότι από παλιά ξέρουμε ότι αυτό είναι ανέφικτο και πάντα κάτι πρέπει να θυσιάσουμε (αυτός είναι και ο λόγος που στην παραδοσιακή μουσική μας χρησιμοποιούνται τυφλά όργανα όπως η λύρα, το βιολί και το ούτι ). Αν όμως μπορούσε να γίνει φανταστείτε τι δυνατότητες θα αποκτούσαμε. Η έντεχνη εξωτερική μουσική πχ θα μπορούσε αν ήθελε να διανύσει τον ίδιο δυτικό δρόμο προς την πολυφωνία και να ανακαλύψει μια αρμονία πολλές φορές πιο πλούσια. Αλλά ακόμα και η Δυτική μουσική θα μπορούσε με ένα τέτοιο σύστημα να διορθώσει την κακοφωνία της… Η δε εκκλησιαστική μας μουσική θα έπαυε να επηρεάζεται από τα ακούσματα του ευρωπαϊκού δωδεκάφθογγου συγκερασμού που κατακλύζει το αισθητήριο μας από τα τέλη του 19ου αιώνα ακόμα.
Η παρούσα εργασία θέλει να δείξει ότι αυτό το σύστημα υπάρχει και είναι «κάτω από τα πόδια μας» από την εποχή του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα. Μόνο που οι αρχαίοι δεν μίλησαν για όλα. Ίσως διότι θεωρούσαν ότι τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται.
Πλάτων και Πυθαγόρεια κλίμακα
Δεν υπάρχουν αμφιβολίες για την μουσική παιδεία του Πλάτωνα. Στον Φαίδωνα ακούμε τον Σωκράτη να λέει ότι η φιλοσοφία είναι η ανώτερη μορφή μουσικής. Στην Πολιτεία υπάρχει η άποψη ότι η διαπαιδαγώγηση των νέων της ανώτερης τάξης πρέπει να γίνεται με τη μουσική. Αυτή η τάξη θα έπρεπε να συντηρείται από όλες τις άλλες για να είναι τα μέλη της άρχοντες και φύλακες της Πόλης – Κράτους. Οι νέοι μέσω της μουσικής θα οδηγούνταν στη φιλοσοφία ώστε οι αποφάσεις τους και σαν άρχοντες και σα φύλακες να ήταν οι σωστότερες και δικαιότερες.
Στον Τίμαιο που είναι ένα από τα πιο ώριμα και σημαντικά του έργα ο Πλάτωνας αποκαλύπτει τις Πυθαγόρειες θεωρίες περί μουσικής λέγοντας ότι ο Θεός δημιούργησε την ψυχή χρησιμοποιώντας τις αναλογίες της πυθαγόρειας μουσικής κλίμακας. Σε κάποια φάση λοιπόν της δημιουργίας ο Θεός αφού πήρε διπλάσιες και τριπλάσιες ποσότητες από την αναλλοίωτη αθάνατη ουσία και την ουσία που γεννιέται και πεθαίνει διαρκώς, δημιούργησε μια αναλογία κάπως έτσι απλά σαν να μιλούσαμε για μια χορδή………
Περισσότερα στο Αρμονικό Εγχειρίδιο...